چگونه از زانوهای خود محافظت نماییم

حدود صد میلیون آمریکایی از دردهای مزمن رنج می برند که زانودرد از مهم ترین دلایل این دردها می باشد. از سوی دیگر، سالانه بیش از ۶۰۰,۰۰۰ آمریکایی تحت عمل جایگزینی کامل مفصل زانو قرار می گیرند. با توجه به این آمارها بر آن شدیم که در این مقاله به دستوراتی برای محافظت بیشتر از زانوها اشاره نماییم.

علل شایع درد زانو: صدمات فیزیکی و جراحت ها مانند پارگی یا آسیب دیدن رباط های زانو، شکستگی استخوان های ران، ساق یا کشکک زانو، پاره شدن منیسک و آسیب به تاندون های زانو می توانند باعث درد زانو گردند. استئوآرتریت (Osteoarthritis) که معمولا به نام آرتروز شناخته می شود، معمولا با افزایش سن و در اثر استفاده بیش از حد از زانو در شرایط نامناسب ایجاد می گردد و موجب تخریب غضروف مفصلی، سایش استخوانها بر روی هم و ایجاد درد می شود. یک بیماری سیستم ایمنی که به روماتیسم زانو (Rheumatoid Arthritis) معروف است نیز می تواند مفصل زانو را درگیر نماید. عواملی که خطر ابتلا به درد زانو را افزایش می دهند عبارتند از:  وزن اضافه، نداشتن انعطاف پذیری و ضعف عضلات زانو، آسیب به زانو در برخی ورزش ها نظیر اسکی و بسکتبال یا استفاده از تکنیک های نامناسب در هنگام ورزش و بدنسازی.

آنچه باید برای محافظت از زانوها انجام دهیم:

وزن خود را کنترل کنید: هر یک کیلوگرم وزن افزون بر وزن ایده آل شما، باعث می شود در هنگام راه رفتن بین سه تا چهار کیلوگرم وزن اضافه بر زانوهای شما وارد گردد. این فشار در حرکاتی مانند دویدن یا بالارفتن از پله ها بیشتر هم می شود. این فشاراضافی باعث تخریب سریع تر غضروف زانو می گردد. برای درک بهتر اهمیت کنترل وزن، تجسم کنید فردی که ۱۵ کیلوگرم اضافه وزن دارد، در هر قدمی که بر می دارد بین ۴۵ تا  ۶۰ کیلوگرم فشار اضافی بر زانوهای خود وارد می نماید.

عضلات ران و باسن را تقویت نمایید: در گذشته نه چندان دور برای تقویت زانوها تنها به تقویت عضلات پشت و جلوی ران توجه می شد، ولی امروزه تقویت عضلات باسن و کمر نیز مورد توجه قرار گرفته اند. دو گروه اصلی عضلات شامل عضلات چهارسرران (Quadriceps) در جلوی ران و عضلات Hamstrings در پشت ران نقشی اساسی در حرکت، حفظ شکل و عملکرد مفصل زانو دارند. این عضلات همچنین می توانند مانند یک ضربه گیر عمل کنند و با تعدیل ضربات وفشارهای ناگهانی وارده بر زانو، از آن محافظت نمایند. از این رو، تقویت این عضلات باعث استحکام مفصل زانو می گردد. بهتر است تمرینات مربوط به تقویت این عضلات برای بار اول توسط یک فرد متخصص مانند فیزیو تراپیست (Physical Therapist)  یا مربی مجرب ورزشی (Personal Trainer) آموزش داده شود، زیرا تمرینات مناسب هر فرد بسته به سن او و شرایط بدنی اش ممکن است متفاوت باشد. افراد مسنی که به علت درد و مشکلات دیگر امکان حضور در باشگاه و مراکز بدنسازی را ندارند نیز می توانند بسیاری از این تمرینات را در منزل انجام دهند. گروه بعدی عضلات که باید تقویت شوند، عضلات باسن و کمر هستند زیرا می توانند فشار وارده بر زانو را تعدیل کنند و همچنین بسیاری از حرکات بدن با مشارکت عضلات ران و باسن انجام می شود. در انجام تمامی این تمرینات توجه داشته باشید که ابتدا حرکات سبک را برای گرم شدن و افزایش انعطاف پذیری عضلات انجام دهید و سپس به سراغ حرکات سنگین تر بروید. یکی از تمرینات ورزشی که ممکن است برای بسیاری از افراد مناسب باشد، Squatting است که فرد در حالتی که پاهایش نیمه باز است از حالت ایستاده شروع به نشستن می کند، به طوری که رانش به صورت افقی و موازی زمین قرار می گیرد ولی کمرش خم نمی شود. این حرکت تمام عضلات باسن و ران را تقویت می کند، ولی پیش از انجام بهتر است فرد روش انجام درست آن را بیاموزد و ابتدا عضلات خود را گرم نماید. همان طور که ذکر شد، این حرکت ممکن است برای همه افراد قابل انجام نباشد.

کفش مناسب بپوشید: استفاده از کفش مناسب برای استفاده روزانه، راه پیمایی و ورزش، در محافظت از زانوها بسیار مهم است. کفش هایی که محافظ ضربه گیر (Cushion) یا ژل دارند، با تعدیل ضربات جلوی آسیب های احتمالی به زانو را می گیرند. راه پیمایی با کفش نامناسب باعث ایجاد کمردرد و درد زانو در کوتاه مدت و وارد شدن آسیب به کمر و زانو در درازمدت می گردد. از همه بدتر استفاده طولانی مدت از کفش های پاشنه بلند توسط خانم ها می باشد. خانم هایی که از این کفش ها زیاد استفاده می کنند، ناچارند برای حفظ تعادل خود فشار بیشتری را بر روی پنجه ها و زانوها وارد نمایند. در صورت استفاده مداوم، این امر باعث تخریب سریع تر مفصل زانو می شود.

از حرکات و شرایطی که به زانوها آسیب می زنند پرهیز نمایید: بالا رفتن مداوم از پله ها به خصوص در سنین بالاتر ممکن است در ابتدا باعث زانودرد گردد و در صورت تداوم و نداشتن آمادگی بدنی باعث آسیب به مفصل زانو شود. حرکاتی مانند پریدن و بالا و پایین رفتن سریع از پله ها برای کاهش وزن که هنوز در برخی کلاسهای ورزشی و آیروبیک توصیه می شوند نیز می توانند باعث آسیب به مفصل زانو گردند. ایستادن طولانی مدت بر روی سطوح سخت برای انجام کار و فعالیت هایی که نیاز به خم نگه داشتن زانو برای مدت طولانی دارند، برای سلامت زانوها مناسب نیستند. در انجام ورزش هایی مانند اسکی و بسکتبال که ریسک بالاتری برای آسیب دیدن زانوها دارند، از وسایل محافظت کننده زانوها استفاده نمایید.

آب و مایعات کافی بنوشید: ننوشیدن آب و کم آبی باعث کاهش تمام مایعات بدن (Dehydration) از جمله مایع مفصلی زانو می شود. این امر آسیب پذیری زانو را در هنگام تمرینات ورزشی بالا می برد. با نوشیدن آب کافی در هنگام پیاده روی و ورزش به تامین گردش خون کافی برای مفصل زانو وعضلات ران کمک نمایید.

امید است با رعایت دستورات فوق، از ابتلا به زانودرد و تبعات آن اجتناب نماییم.