علت رگ‌های واریسی چیست؟
در ساختمان سیاهرگ های بزرگ بدن ما دریچه هایی معروف به دریچه‌های لانه کبوتری وجود دارد که به صورت یک طرفه عمل کرده و تنها اجازه عبور خون به سمت قلب را می‌دهند. در کنار این دریچه‌ها، عضلات ساق و ران پا با عمل انقباضی خود به دیواره این سیاهرگ‌ها فشار آورده و جریان خون را به سمت قلب تقویت می‌کنند. و نیز ضربان سرخرگ های کنار سیاهرگ منجر به حرکت خون به سمت بالا و قلب می‌شود. به همین دلیل، قطعا احساس سنگینی و پر خونی در پا ها را پس از یک پیاده روی طولانی یا ایستادن و کارکردن برای چندین ساعت تجربه کرده‌اید.
اگر به دلایل مختلف مانند ایستادن طولانی مدت، سابقه خانوادگی و سن، چاقی، حاملگی، یائسگی یا وجود یک لخته در سیاهرگ‌های پا، جریان طبیعی خون به سمت بالا مختل شود، خون در رگ تجمع و به جدار سیاهرگ فشار وارد می‌کند و باعث فاصله گرفتن لبه های دریچه لانه کبوتری از یک دیگر می‌شود. این امر باعث تغییر شکل سیاهرگ از حالت لوله مانند به شکل یک کیسه بزرگ شده و سیاهرگ را برای انتقال جریان خون بی کفایت می‌کند. اشکالات ساختاری سیاهرگ ها، ژنتیک و جراحی‌های ارتوپدی یا عروقی در پا نیز یک عامل خطر مهم در ابتلا به واریس در آینده به حساب می‌آید.
اهمیت تشخیصی:
تشخیص واریس چندان دشوار نیست. مشاهده رگ های بد شکل و پیچ و تاپ خورده به خصوص در پا ها به احتمال زیاد نشان دهنده واریس می‌باشد. علاوه بر شکل ظاهری رگ ها، درد و تورم و قرمزی در اطراف رگ‌های برجسته شده نیز مشهود است. خارش نیز یک علامت شایع در واریس بوده که علت آن خروج هموگلوبین از خون و جدار رگ و ورود آن به فضای میان بافتی و اطراف سلول‌ها است. آنچه در بررسی سیاهرگ های واریسی اهمیت بیشتری دارد تشخیص و یافتن علت زمینه‌ای ایجاد واریس است. در واقع عوامل بسیاری در یک طیف کم اهمیت تا مهم و خطر آفرین برای واریس یک بیمار می‌تواند مطرح باشد. وجود بدخیمی یا سرطان می‌تواند خود را به صورت رگ‌های واریسی در پا نشان بدهد؛ همچنین یکی از علل مهم واریس وجود لخته‌های خون در سیاهرگ های عمقی پا می‌باشد که بالقوه خطرآفرین هستند. پزشک باید در قدم اول پس از شرح حال و معاینه اندام تحتانی بیمار در هر دو حالت خوابیده و ایستاده، اقدام به انجام سونوگرافی یا ونوگرافی از سیاهرگ‌های پا کند. نوعی از سونوگرافی به نام سونوگرافی داپلر یک روش مناسب، کم هزینه و غیر تهاجمی برای ارزیابی جریان خون در سیاهرگ های عمقی است. در صورت وجود لخته که باعث انسداد جریان خون در سیاهرگ شده باشد، پزشک قادر به تشخیص آن خواهد بود و اقدامات درمانی مناسب را مانند تجویز داروهای ضد انعقادی برای بیمار انجام خواهد داد. در روش ونوگرافی، ماده ای رنگی به داخل جریان خون تزریق و با اشعه X تصویربرداری انجام می‌شود.
درمان واریس پا :
معمولا ترجیح و انتخاب اول پزشکان در مواجهه با واریس درمان محافظه کارانه است؛ چرا که جراحی و مداخله تهاجمی در کنار مزایای خود همواره معایب بزرگی نیز دارد و احتمال عود واریس نیز کماکان وجود خواهد داشت.
اولین توصیه به بیماران مبتلا به واریس تغییر در روش زندگی و عادات تغذیه‌ای است. ترک سیگار، کنترل چاقی، ورزش منظم و عدم ایستادن های طولانی مدت نتایج سودمندی به دنبال خواهد داشت.
- جوراب های فشاری واریسی :
در کنار این موضوع، معمولا توصیه به استفاده از جوراب های واریسی با خاصیت کش‌سانی و فشارنده در این بیماران مفید است. در واقع اعمال فشار بر روی سیاهرگ های ناکارآمد مانند انقباض یک عضله باعث کمک به جریان خون به سمت قلب می‌شود. جوراب‌های واریسی باید شب در خواب نیز پوشیده شوند که نتیجه بهتری داشته باشند. انتخاب جوراب واریسی مناسب از نظر راحتی و تاثیرگذاری بسیار مهم است. برای انتخاب جوراب مناسب، باید پا ها در صبح هنگام بیدار شدن از خواب و قبل از بیرون آمدن از تخت اندازه گیری شود. بدین منظور برای انتخاب جوراب‌های ساق بند، باید زانو به اندازه 90 درجه خم و کف پا کاملا بر روی زمین قرار بگیرد و طول ساق پا، نازک ترین قسمت و ضخیم ترین قسمت ساق پا اندازه گرفته شود. در کنار اندازه مناسب جوراب واریسی، درجه سفتی و کش‌سانی آن نیز مهم است که باید با نظر پزشک انتخاب شود.
- درمان جراحی و روش های نوین :
مداخله درمانی به روش جراحی زمانی مدنظر قرار می‌گیرد که روش‌های قبلی مانند تغییر سبک زندگی یا استفاده از جوراب‌های واریسی به اندازه کافی موثر نبوده باشد، یا مسئله زیبایی برای بیمار اهمیت بالایی داشته باشد. با این حال روش جراحی برای برطرف کردن رگ‌های واریسی، به دلیل وجود روش‌های جدیدتر و کمتر تهاجمی به صورت متداول انجام نمی‌شود. در جراحی واریس پس از بیهوشی قطعه ای از رگ که شکل طبیعی خود را از دست داده است بریده و خارج می‌شود. چندین روش درمانی جدید تر در سال‌های اخیر برای درمان واریس پیشنهاد شده است که عبارتند از:
- اسکلروتراپی : در این روش پس از تزریق دارو به داخل سیاهرگ‌های بزرگ، رگ مربوطه مسدود و از مسیر گردش خون حذف می‌شود.
- میکرواسکلروتراپی : مشابه اسکلروتراپی است با این تفاوت که برای رگ‌های کوچکتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- روش Endovenous Ablation Therapy یا EAT : که در این روش با استفاده از گرما و امواج الکترومغناطیسی رگ واریسی را مسدود می‌کنند.
