تفاوت تاثیر فروکتوز و گلوکز بر متابولیسم
دوشنبه ۲۹ دی ۹۹ | ۱۹:۴۰
فروکتوز، قند طبیعی است که در میوه‌ها و عسل یافت می‌شود. تحقیقات اخیر در مورد فروکتوز یا فراکتوز (Fructose) محققین را به این نتیجه رسانده که این نوع قند می‌تواند بر روی متابولیسم تأثیراتی قابل توجه داشته باشد. از آن جا که متابولیسم به‌طور مستقیم بر روی سلامت بدن تأثیر می‌گذارد، بررسی چگونگی اثر گذاری فروکتوز بر روی متابولیسم اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. در این مقاله نگاهی خلاصه تأثیر فروکتوز بر متابولیسم و تفاوت‌های آن‌ها گلوکز می‌اندازیم
فروکتوز، قند طبیعی است که در میوه‌ها و عسل یافت می‌شود. تحقیقات اخیر در مورد فروکتوز یا فراکتوز (Fructose) محققین را به این نتیجه رسانده که این نوع قند می‌تواند بر روی متابولیسم تأثیراتی قابل توجه داشته باشد. از آن جا که متابولیسم به‌طور مستقیم بر روی سلامت بدن تأثیر می‌گذارد، بررسی چگونگی اثر گذاری فروکتوز بر روی متابولیسم اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. در این مقاله نگاهی خلاصه تأثیر فروکتوز بر متابولیسم و تفاوت‌های آن‌ها گلوکز می‌اندازیم
فروکتوز، قند طبیعی است که در میوه‌ها و عسل یافت می‌شود. تحقیقات اخیر در مورد فروکتوز یا فراکتوز (Fructose) محققین را به این نتیجه رسانده که این نوع قند می‌تواند بر روی متابولیسم تأثیراتی قابل توجه داشته باشد. از آن جا که متابولیسم به‌طور مستقیم بر روی سلامت بدن تأثیر می‌گذارد، بررسی چگونگی اثر گذاری فروکتوز بر روی متابولیسم اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. در این مقاله نگاهی خلاصه تأثیر فروکتوز بر متابولیسم و تفاوت‌های آن‌ها گلوکز می‌اندازیم
فروکتوز چیست و به‌طور دقیق‌تر کجا می‌توان آن را پیدا کرد؟
فروکتوز
فروکتوز یکی از ترکیبات طبیعی و جزو قندها محسوب می‌شود که به در بیشتر میوه‌ها و عسل آن را می‌توان پیدا کرد. برخی از سبزیجات مثل هویج هم در خود فروکتوز دارند ولی به‌طور کلی این میوه‌ها هستند که قند فروکتوز دارند. شکر خوراکی که ما در خانه‌ها مصرف می‌کنیم هم البته مقداری فروکتوز دارد. در واقع نیمی از شکری که می‌خورید را گلوکز و نیم دیگر آن را فروکتوز تشکیل می‌دهد. بنابراین بخش زیادی از مواد قندی که می‌خورید در واقع فروکتوز و گلوکز هستند. همین‌طور نوشیدنی‌ها. نوشیدنی‌هایی که آب میوه هستند، خود به‌صورت طبیعی فروکتوز دارند، و آن دسته از نوشیدنی‌هایی که ما شیرینشانمی‌کنیم، به لطف 50 درصد فروکتوز موجود در شکر، حاوی فروکتوز می‌شوند.
شیرین کننده‌هایی که در تولید مواد و خوراکی‌های مختلف در کارخانه‌ها استفاده می‌شود هم معمولاً ترکیبی از فروکتوز و گلوکز هستند. مثلاً محصولاتی مثل مرباجات، شیرینی‌ها و .. درصدی فروکتوز دارند. البته این مقدار معمولاً زیاد نیست. از 5 تا 50 درصد شیرینی این محصولات می‌تواند مربوط به فروکتوز باشد.
نکته مهم در مورد فروکتوز که باعث می‌شود مباحث بعدی مطرح شوند، میزان انرژی آن است. فروکتوز از نظر انرژی با انواع دیگر قند مثل گلوکز، تفاوتی ندارد. همه آن‌ها به ازای هر گرم 4 کیلو کالری انرژی در بدن تولید می‌کنند. مسئله‌ای که مستقیماً پای متابولیسم را به میان می‌آورد.
تأثیر فروکتوز بر متابولیسم
غذاهای حاوی فروکتوز
فروکتوز زمانی که هضم می‌شود، به کبد فرستاده شده تا شکسته شود. همان فرآیندی که به آن متابولیسم می‌گوییم. فروکتوز شکسته شده، حدود 50 درصد گلوکز تولید می‌کند. باقی آن تبدیل به گلیکوژن (17 درصد) ، لاکتات (25 درصد) و کمی اسید چرب می‌شود. پس از آن، مواد مسیر خود را به سمت خون پیش می‌گیرند. مواد به همراه گلوکز وارد قند خون شده و به اندام‌ها می‌روند. در آن جا سلول‌ها گلوکز را دریافت کرده و به انرژی مورد نیازشان تبدیل می‌کنند. لاکتات و اسیدهای چرب هم منابع دیگر انرژی سلول‌ها را تشکیل می دهند.
از آن جا که ترکیب فروکتوز و گلوکز شاخص گلیسمی پایینی دارند، پاسخ گلیسمیک زیادی هم ایجاد نمی‌کنند. بنابراین می‌توان گفت که مصرف غذاهایی که در آن‌ها فروکتوز جایگزین گلوکز، ساکارز (یا ساکاروز) یا نشاسته شده است، باعث افزایش تدریجی قند خون به نسبت غذاهای حاوی گلوکز و ساکارز می‌شود. در نتیجه باید گفت فروکتوز راه حل خوبی برای کسانی است که به قند حساسیت دارند. یعنی فروکتوز به‌طور کلی باعث ایجاد نوسانات کمتری در سطح قند خون می‌شود.
تا این مرحله همه چیز طبیعی به نظر می‌رسد. آن چه که توجه دانشمندان و محققین را به خود جلب کرده نتایج یک سری تحقیقات جدید است که نشانمی‌دهد مصرف مقدار زیاد فروکتوز ممکن است کاملاً برعکس عمل کند. یعنی به‌جای کاهش نوسانات، باعث افزایش نوسانات سطح قند خون شود!
مطالعات جدید بر روی فروکتوز و اثر آن بر قند خون
در تحقیقات جدید که بر روی حیوانات انجام شده، مشخص شده که مصرف فروکتوز بالا باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود. در این مطالعات که به‌صورت کوتاه مدت و بلند مدت انجام شده است، به حیوانات تحت آزمایش میزان بالایی از فروکتوز داده می‌شد. به‌طور مثلاً 100 تا 150 گرم فروکتوز خالص در هر روز که از میزان مصرف فروکتوز معمولی آن‌ها بسیار بیشتر بود.
در واقع با این کار انرژی بیش از حد به بدن حیوان داده می‌شد. مطالعات دیگر و مشابه هم با همین روش انجام شده است که در آن‌ها فروکتوز، گلوکز یا چربی اشباع شده به حیوانات داده می‌شد. نتایج تمام این آزمایش‌ها نشان داده که پس از یک دوره با چنین رژیم غذایی، چربی کبد به میزان قابل توجهی بالا رفته است. همچنین کبد حیواناتی که فروکتوز یا گلوکز مصرف می‌کرده نسبت به انسولین حساسیت کمتری پیدا کرده بود. آزمایشات کوتاه مدت دیگر هم انجام شده‌اند که نشان می هند مصرف بالای فروکتوز می‌تواند باعث افزایش تری گلیسیرید شود. این نتایج این مسئله را مطرح کردند که ممکن است گلوکز اثرات منفی بر سلامت داشته باشد.
با این حال زمانی که فروکتوز جایگزین کربوهیدرات های دیگر با همان مقدار انرژی شد، هیچ افزایش وزن یا تأثیر منفی بر فشار خون یا تری گلیسیرید مشاهده نشد. این نشان می‌دهد که این تأثیرات منفی، مختص گلوکز نبوده است. در واقع این دریافت غذای بیش از حد مورد نیاز است که باعث چنین واکنش هایی در بدن می‌شود. و از این نظر گلوکز، ساکارز، فروکتوز، نشاسته و … با هم تفاوتی ندراند!
در آزمایش‌های انجام شده، مشخص شد که کسانی که مقدار فروکتوز زیادی مصرف می کنند ولی در عوض فعالیت بیشتری دارند، تأثیرات منفی فروکتوز را مشاهده نمی‌کنند. چرا که فروکتوز اضافی را به انرژی تبدیل کرده و مصرف می‌کنند. نکته مهم دیگر آن است که در مطالعات معمولاً فروکتوز خالص برای بررسی اثرات استفاده می‌شود. در صورتی که ما در واقعیت در بیشتر مواقع فروکتوز را همراه با گلوکز مصرف می‌کنیم. باید گفت که مطالعات بیشتری مورد نیاز است. مهم تر از آن، بررسی آثار بلند مدت فروکتوز و بررسی تفاوت تأثیر گذاری آن در مقایسه با گلوکز بر وزن، چاقی و … است.
فروکتوز قند عالی برای ورزشکاران
آنچه مشخص است، تفاوت فروکتوز با گلوکز در سرعت افزاش یا در واقع میزان نوسانات قند خون است. در بشتر نوشیدنی‌های مخصوص ورزشکاران، از قند فروکتوز استفاده می‌شود تا انرژی از دست رفته به آرامی جایگزین شود. البته جذب دیرتر فروکتوز به معنی ایجاد تأثیر در جذب باقی مواد نیست. دقیقاً به همین علت است که محلول ترکیبی از فروکتوز و گلوکز، مایعات و سدیم بهترین نوشیدنی برای ورزشکاران است که هم انرژی را تأمین کرده و هم تعادل الکترولیتی را به بدن باز می گرداند.
نتیجه
در نهایت در مورد میزان و شکل تأثیر گذاری فروکتوز بر متابولیسم باید گفت که فعلا شواهدی مبنی بر اثر گذاری منفی آن وجود ندارد.به نظر می‌رسد که اگر مصرف فروکتوز و مواد غذایی (انرژی دریافتی) به میزان کافی باشد، بدن دچار مشکلی نمی‌شود. از طرف دیگر مشخص است که فعالیت های بدنی و فیزیکی به متعادل کردن متابولیسم کمک زیادی می‌کند. در کنار آن داشتن یک رژیم غذایی سالم و مغذی، متعادل و متنوع از بین رفتن تقریباً تمام مشکلات را تضمین می‌کند.
منبع: eufic.org
